Ojcowie synodalni w dokumencie podsumowującym III Nadzwyczajne Zgromadzenie Ogólne Synodu skupów, zatytułowanym „Wyzwania duszpasterskie związane z rodziną w kontekście ewangelizacji”, zaprezentowali w pierwszej jego części źródła i przyczyny kryzysu, z jakim boryka się rodzina żyjąca na wszystkich kontynentach w świecie współczesnym.

Do podstawowych źródeł kryzysu rodziny dokument zalicza: „wybujały indywidualizm, który wynaturza więzi rodzinne i doprowadza do traktowania każdego członka rodziny jako samotnej wyspy” oraz „kryzys wiary, który dotknął wielu katolików i który często tkwi u podstaw kryzysu małżeństwa i rodziny”. Samotność będąca owocem braku Boga w życiu ludzi i kruchości relacji, jawi się jako jedna z największych bied obecnej kultury. Wspomniane źródła sprzyjają niestabilności emocjonalnej i tzw. „uczuciowości bez granic, której wszystkie aspekty pragnie się poznać, nawet najbardziej złożone”. Emocjonalność narcystyczna, niestabilna i niestała doprowadza do pozostawania na wczesnych etapach życia emocjonalnego i seksualnego. W tym kontekście narzeczeni, a później małżonkowie nie potrafią żyć z drugimi i dla drugich.

Innym źródłem opisywanego kryzysu jest ogólne poczucie bezsilności w obliczu rzeczywistości społeczno-gospodarczej, które często prowadzi do „zmiażdżenia rodzin” poprzez rosnące ubóstwo, brak bezpieczeństwa pracy, nazbyt ciążący system podatkowy, brak należytego zainteresowania ze strony odpowiednich instytucji państwowych.

Trudności dla współczesnego małżeństwa i rodziny stanowią swoiste konteksty kulturowe i religijne, które w wielu częściach świata nadal sprzyjają praktyce poligamii, zwyczajowi „małżeństwa na etapy”, praktyce małżeństw aranżowanych. Problemem w krajach, w których Kościół katolicki jest mniejszością są także małżeństwa mieszane wyznaniowo i religijnie, które rodzą trudności pod względem usytuowania prawnego, chrztu i wychowania dzieci oraz wzajemnego szacunku z punktu widzenia różnicy wiary. W tych małżeństwach - jak podkreśla dokument i praktyka - istnieje niebezpieczeństwo relatywizmu lub indyferentyzmu, choć mogą być one także środowiskiem promowania „ducha ekumenicznego i dialogu międzyreligijnego w harmonijnej koegzystencji wspólnot żyjących w tym samym miejscu”.

Inna przyczyną omawianego kryzysu jest rozprzestrzeniająca się praktyka współżycia przed ślubem oraz konkubinat nie nastawiony na przyjęcie formy więzi instytucjonalnej. Wspomnianym praktykom sprzyja liberalne ustawodawstwo cywilne, które podważa małżeństwo i rodzinę, promując mentalność antynatalistyczną i globalne polityki „zdrowia reprodukcyjnego”.

Poważnym zagrożeniem dla istnienia rodzin jest współczesna plaga rozwodów, coraz częściej z powodów ekonomicznych, których prawdziwymi ofiarami są dzieci. Podważana jest wartość macierzyństwa i ojcostwa. Wojny, terroryzm, przestępczość zorganizowana, migracja oraz przemoc także sprzyjają degradacji sytuacji rodzinnych.

Nadzwyczajne Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów zauważa w omawianym dokumencie, że nakreślone tło społeczne funkcjonowania współczesnej rodziny, wskazuje na znaczenie życia emocjonalnego i potrzebę budowania wartościowych relacji międzyludzkich „opartych na twórczym darze z siebie i wzajemności, nakłaniających do odpowiedzialności i solidarnych”, których wzorem są relacje rodzinne. Zasygnalizowane źródła i przyczyny kryzysu rodziny zwracają uwagę na potrzebę przyznania słuszności pięknu i prawdzie bezwarunkowego otwarcia na życie jako tego, czego potrzebuje miłość ludzka, aby była przeżywana w pełni (nr 58). W związku z tym, trzeba na nowo odkryć orędzie encykliki „Humanae vitae” Pawła VI, która podkreśla potrzebę poszanowania godności osoby przy moralnej ocenie sposobów regulacji urodzin, ucząc odpowiedzialnego rodzicielstwa. .