Anna Wyszyńska: W publikacjach spotykamy nazwy: mikrobiom, mikrobiota i mikroflora. Które określenie jest właściwe?
Dr hab. Katarzyna Antosik: W zasadzie wszystkie te nazwy dotyczą mikroorganizmów, które zasiedlają nasz organizm. Pojęcia „mikrobiota” i „mikroflora” nie są do końca tożsame, jednak obecnie używa się ich zamiennie i oznaczają zespół drobnoustrojów – bakterie, grzyby, wirusy i archeony – które znajdują się w przewodzie pokarmowym, na skórze czy w układzie oddechowym, natomiast termin „mikrobiom” oznacza zbiór ich genomów.
Jaką rolę w ustroju człowieka pełni mikrobiom? Jak wpływa na różne narządy?
W organizmie człowieka najbardziej rozbudowany jest mikrobiom jelitowy, który kontroluje funkcjonowanie różnych układów i narządów, chroni organizm przed szkodliwymi patogenami i wpływa na naszą odporność. Dysbioza, czyli zaburzenie składu mikrobioty oraz uszkodzenie bariery jelitowej, niekorzystnie wpływa na procesy metaboliczne i może indukować powstawanie wielu przewlekłych chorób, takich: jak otyłość, cukrzyca typu 2, nadciśnienie, alergie czy inne choroby autoimmunizacyjne. Badania dowodzą, że mikrobiota osób otyłych nie jest taka sama jak osób z prawidłową masą ciała i charakteryzuje się spadkiem różnorodności, zmniejszeniem liczby bakterii o właściwościach przeciwzapalnych oraz wzrostem liczby drobnoustrojów patogennych. Różnorodna mikrobiota jelitowa odgrywa także istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu mózgu i układu nerwowego. Ważną funkcję pełni oś: mikrobiom – bariera jelitowa – mózg, czyli droga komunikacji między drobnoustrojami jelitowymi a ośrodkowym układem nerwowym. Badania wskazują, że dysbioza jelitowa występuje m.in. u osób z zaburzeniami nastroju, chorych na depresję, schizofrenię i autyzm. Nie bez powodu mówi się, że jelita rządzą naszym mózgiem. Potrzebne są jednak dalsze badania kliniczne, które wyjaśnią dokładniej mechanizmy łączące mikrobiotę jelitową z samopoczuciem.
Reklama
Co powoduje niekorzystne zmiany w mikrobiomie?
Skład i struktura mikrobiomu mogą ulegać niekorzystnym zmianom pod wpływem takich czynników, jak: choroby infekcyjne, stosowanie antybiotykoterapii i niektórych leków, nieprawidłowa dieta i błędy żywieniowe, sytuacje stresowe, bardzo duża aktywność fizyczna lub jej brak oraz poziom higieny.
Jak możemy kształtować swój mikrobiom?
Dla naszych jelit szczególnie niekorzystna jest tzw. dieta zachodnia, charakteryzująca się dużą zawartością tłuszczu i białka zwierzęcego, a niską – błonnika pokarmowego. Stosowanie właściwej diety, bogatej w składniki roślinne i produkty fermentowane, odpowiednio dobrana aktywność fizyczna oraz probiotykoterapia to działania, którymi można wpływać na mikroflorę jelitową. Mikrobiotę możemy modyfikować przez podawanie probiotyków, czyli różnego rodzaju żywych bakterii, które korzystnie wpływają na zdrowie człowieka, oraz prebiotyków – substancji wykorzystywanych przez probiotyki. Korzystny wpływ ma też spożywanie produktów fermentowanych, popularnych w tradycyjnej polskiej kuchni, takich jak kapusta i ogórki kiszone, zsiadłe mleko, kefir. Ponadto diety bogate w zboża, owoce, warzywa, rośliny strączkowe, oliwę z oliwek i orzechy, np. wegetariańska, śródziemnomorska czy DASH, dostarczają błonnika i wielu innych roślinnych składników, które są substratami dla drobnoustrojów w jelitach. Mikrobiom można modyfikować za pomocą suplementów zawierających ściśle określone i wyselekcjonowane szczepy bakterii probiotycznych. Należy jednak pamiętać, że efekt działania probiotyku zależy od konkretnego szczepu, populacji czy stanu fizjologicznego.
